Żywy ogień

Kult ognia w dawnych społecznościach był bardzo rozpowszechniony, także na naszych ziemiach. Ogniowi składano dary, również z ludzi i zwierząt. Wierzenia związane z ogniem są bardzo bogate, odgrywał on ważną rolę w kulturze ludowej. Ogień postrzegany był na dwóch przeciwstawnych biegunach, dobry i zły. Ten dobry daje ciepło, rozświetla mrok, daje poczucie bezpieczeństwa, życie. Ogień może się stać też niebezpieczny i niszczycielski. Ogień jest jednym z żywiołów, a wiec kojarzony jest z pierwotnym chaosem, unicestwieniem. Jest domeną bogów, oczyszcza, jest święty. Ogień jest czynnikiem powodującym zmiany. To, czego się chcemy pozbyć, stare i złe, ginie w ogniu, przestaje istnieć. Warunek konieczny by przejść ze stanu starego do nowego.

W ważnych momentach, z okazji świąt (na naszych ziemiach jeszcze do końca XIX wieku), obrzędów leczniczych czy magicznych rozpalano tzw. obrzędowy ogień. Ogień, ten codzienny, który palił się w naszych domostwach wymagał też odnawiania. Tradycyjnie odbywało się to na wiosnę, kiedy to nowy ogień rodził się razem z naturą. Paleniska wygaszano, wyprzątano dokładnie popiół, a następnie wspólnie rytualnie niecono nowy ogień. Każdy gospodarz zanosił żar do swojego  domostwa i rozpalano nowy ogień. Uzyskiwano go w sposób naturalny, bądź to poprzez pocieranie o siebie dwóch kawałków drewna lub krzesanie krzesiwem tradycyjnym. W różnych częściach świata techniki były bardzo zróżnicowane. Prymitywne, uświęcone zwyczajem, mające za sobą tysiące lat tradycji sposoby rozpalania ognia nie zostały całkowicie wyparte przez te doskonalsze techniczne. Nawet, gdy powszechnym stało się krzesiwo tradycyjne, w dalszym ciągu ogień obrzędowy rozpalano najczęściej pocierając o siebie dwa kawałki suchego drewna. Ogień uzyskany tą metodą nazywano żywym, nowym lub drewnianym ogniem. Nie chodziło tu wyłącznie o niezwykły sposób uzyskiwania ognia, ale znaczącą role odgrywały względy kulturowe. Rozpalony rytualnie ogień miał niezwykłe właściwości. 

W etnografii znajdziemy opisy takich urządzeń, z jakich gatunków je wykonywano oraz jak działały. Ogniowe piły, łuki, koła, świdry, tokarki, niektóre trudno nawet nazwać. Nie jest to wyłącznie coś, o czy można tylko poczytać. Rozpalanie ognia olbrzymim świdrem na kilkanaście osób możecie zobaczyć, a nawet wziąć w takim obrzędzie udział, na niektórych imprezach historycznych. Świder jest niestety nielicznym wyjątkiem. Większość technik została zapomniana i pozostała tylko w przekazach historycznych.

Siedząc przy ognisku lubimy wpatrywać się w płomienie. Atawistyczny odruch odległych czasów. Być może dlatego, że ogień ma w sobie magiczną moc, jest wiecznie żywy, ma zdolność do odradzania się. ''Żywa istota ognia'' odzwierciedla koło życia - powstaje z nicości, maleńkiego, iskrzącego się żaru, rośnie, żeby dojrzeć, i w końcu gaśnie. Dym unosi się ku niebu. Pozostanie tylko garstka popiołu, ... tak jak po nas.

Pomińmy znaczenie kulturowe i magiczne. Spójrzcie na przepiękną rycinę u góry. Ze zwykłej czynności, rozpalania ognia można stworzyć wspaniałe widowisko. Wspólny wysiłek ludzi przeradza się w ogień, z tarcia o siebie dwóch kawałków drewna. Zrodzony od nowa, żywy ogień.