Ręczny świder ogniowy - konyza

Dzisiaj opiszę najciekawszy i wg mnie najlepszy pod wieloma względami materiał na świder ręczny jakim jest konyza kanadyjska (Conyza canadensis). Nie jest to rodzimy nasz gatunek lecz przybysz z Ameryki Północnej, w Polsce pojawił się w I połowie XVIII w. w wyniku nieświadomego zawleczenia, obecnie roślina bardzo pospolita na terenie całego kraju, zasiedla gleby luźne, piaszczyste, ugory, przydroża, nasypy, pola uprawne, uciążliwy chwast. Jego pospolite występowanie jest więc zaletą, nie powinniśmy mieć problemu z jego znalezieniem, widywałem go nawet w środku dużych kompleksów leśnych przy drodze, na świeżych zrębach, osuwiskach. Jest chwastem i rośnie nieraz w tak dużych ilościach, że w ciągu kilku minut mogę nazbierać całe naręcze łodyg, zapas świdrów na cały rok. Roślina charakteryzuje się zmiennością rozmiarów w zależności od warunków środowiska, w niesprzyjających warunkach osiąga małe rozmiary, wtedy nie nadaje się na świder, ja szukam na lepszych stanowiskach, wybieram te najdorodniejsze, ok. 1 m wysokości i grube, zawsze biorę kilka sztuk na wypadek gdyby podczas świdrowania złamał się któryś, co się czasami zdarza. Konyza jest roślina jednoroczną lub dwuletnią, w przekroju przypomina łodygę dzikiego bzu, w środku wypełniona jest miękkim rdzeniem.

Na świder wybieramy zdrewniałą, twardą łodygę, po zakończonej wegetacji, możliwy termin pozyskania od jesieni do początku wiosny, najlepiej jesień lub zima, wraz z nastaniem wiosny łodygi kruszeją i trudno o dobry materiał. Sezonowość konyzy jest tu wadą, choć niezbyt dużą, nie tylko ona jest dostępna w określonej porze roku. Jeśli chcę w terenie rozniecić ogień to zbieram łodygi o jak największej średnicy, grubszy koniec od ziemi jest zazwyczaj wilgotny, podsiąka wilgocią od gruntu, dlatego odwracam końce i świdruję cieńszym końcem z górnej części łodygi, który szybciej wysycha w powiewach wiatru.
Na jesieni podczas swoich wędrówek po najbliższej okolicy zbieram najładniejsze łodygi rośliny i przynoszę do domu, robię zapas materiału, starcza na cały rok dla mnie do treningu i jeszcze rozdaje materiały do nauki np. na warsztatach. Mam całe wiązki powiązanych, suchych łodyg konyzy, jeszcze z tamtego roku zostało mi materiału na kilkadziesiąt świdrów, a z innych roślin na świdry pewnie kilka razy tyle, ale to taka moja mania.
Jednak uzyskiwanie ognia za pomocą sezonowanych w domu materiałów nie dostarcza tyle satysfakcji co próby z materiałów zebranych w terenie, traci to dla mnie cały urok i sens bushcraftu, po to właśnie chodzę do lasu by umieć poradzić sobie z dala od domu bez możliwie wszystkich udogodnień i zdobyczy cywilizacji.
Poszukuję takich łodyg by koniec świdra który ulega ścieraniu miał ok. 7-9 mm, czasami zamieniam końce podczas świdrowania, jeśli grubszy koniec wymaga zbyt dużego nacisku lub materiał podstawki jest za miękki w stosunku do twardości świdra to świdruje drugim, cieńszym końcem łodygi. Zawsze wybieram możliwie najdorodniejsze łodygi, dzięki temu świder jest mocniejszy, nie ma obawy że się złamie, samą końcówkę w razie czego mogę zestrugać do odpowiedniej średnicy, z cienkim świdrem tego nie da się zrobić, można lżej naciskać lub zmienić materiał podstawki na twardszy.
Jeszcze jedna ważna rzecz o której chyba wcześniej nie wspominałem, świder o większej średnicy ma większą powierzchnię styku z naszymi dłońmi co jednocześnie przekłada się na wolniejsze opadanie rąk w dół podczas świdrowania. Jeżeli źle dobierzemy grubość świdra (za mała) to możemy przewiercić podstawkę zanim otrzymamy żar, tak samo będzie w przypadku zbyt miękkiego materiału podstawki lub za dużej siły docisku. Gruby świder wymaga większej siły docisku ale jednocześnie możemy wykorzystać miękkie podstawki i otrzymać dużą ilość żaru w krótkim czasie.
Łodyga konyzy na świder powinna być maksymalnie prosta, drobne krzywizny można sprostować w palcach, nożem obcinam wszystkie boczne gałązki i szlifuję na kamieniu, tak by uzyskać równą i gładką powierzchnię. Konyza jest dość twarda dla dłoni, wszelkie nierówności na powierzchni świdra szybko spowodują odciski na dłoniach podczas świdrowania.

Długość świdrów z konyzy do 60 cm, najkrótszym jakim świdrowałem i uzyskałem żar to 18 cm, żadnym świdrem z innych roślin nie udało mi się uzyskać podobnego wyniku. Świder z konyzy od początku można naciskać z maksymalną siłą, ładnie się ściera, drobny i czarny pył łatwo łączy się tworząc żar.

Do świdrów z konyzy używałem na początku podstawek z lipy, pierwszy mój zestaw z roślin znalezionych w terenie, który sam zrobiłem i uzyskałem żar to konyza-lipa. Teraz stosuję najczęściej świerk lub sosnę, rzadziej wierzbę, topolę, klon, kasztanowiec, robinię, olchę czy modrzew. Najlepsze wyniki mam ze świerkiem, jest to uniwersalna podstawka również do świdrów np. z pałki czy łopianu.

Z moich obserwacji wynika, że konyza nie wchłania tak szybko wilgoci z powietrza jak inne gatunki roślin, jest mniej wrażliwa na zmiany warunków. Świdrami z konyzy mam największa skuteczność, 9/10 prób zakończone sukcesem, oczywiście w sprzyjających warunkach, pomijając dużą wilgotność powierza, opady czy silny wiatr.

Również pod względem łatwości uzyskania żaru, nawet przez osoby pierwszy raz trzymające w rękach zestawy do świdrowania, konyza jest jednym z najłatwiejszych, potwierdzają to nie tylko moje obserwacje.
Dalej, zestaw konyza-świerk jest najszybszy jaki udało mi się znaleźć z gatunków dziko rosnących w naszym kraju, jeśli mam zaczernione gniazdo i zrobione wycięcie to potrzebuje niecałe 10 s świdrowania na uzyskanie żaru.

Można powiedzieć, że czas w jakim uzyskamy żar, długość świdra itd. nie mają w zasadzie znaczenia, ważne byśmy otrzymali ogień, reszta to tylko takie przechwalanie się. Tak, to prawda, ale jednocześnie te wyniki są dla mnie odzwierciedleniem umiejętności osoby która coś prezentuje, sposób sprawdzenia, na dobry wynik trzeba zapracować, niezbędne są wiedza i trening, czasami kilka lat, trudno by nowicjusz osiągną przypadkiem najlepszy wynik, nie w tej dziedzinie.

Na koniec życzę wam wytrwałości w dążeniu do wyznaczonych celów, nie zrażajcie się drobnymi niepowodzeniami, w końcu przyjdzie taki dzień, że się uda.