Krzesaki ceramiczne i inne (sztuczne)

Chcesz krzesać ogień krzesiwem tradycyjnym, a nie masz krzemienia? To żaden problem. W otaczającym nas współczesnym środowisku znajdziemy nie jeden materiał, który posłuży za krzesak. Takim pospolitym materiałem jest porcelana (porcelit). Twardość zwykłej porcelany w skali Mohsa wynosi około 7, korundu 9, gresu 8, betonu 6-7. To mniej więcej tyle co krzemienia 5,5-7. 

 

Jak widać na zdjęciu poniżej materiałów, które mogą posłużyć nam za krzesak jest dużo. Jasne, nie wyglądają może tak fajnie jest naturalny krzemień, ale działają. Gorzej co prawda z powodu ziarnistej budowy i kruchości materiału. Iskier powstaje mniej, posługiwanie się krzesiwem wymaga też większej uwagi niż przy zastosowaniu tradycyjnych materiałów na krzesaki.

Krzesałem iskry z użyciem materiałów wykonanych z porcelany, porcelity, betonu, gresu, korundu i różnego rodzaju kamieni syntetycznych oraz tarcz do cięcia/szlifowania. Krzesak z kawałka talerza w kwiatki, no i co z tego? To ma działać, a nie koniecznie wyglądać.

Rogowe i kościane harpuny/ostrza

Tak sobie poszlifowałem, że chwilowo nie mam linii papilarnych na kilku palcach :) 

Rogowe i kościane harpuny/ostrza zainspirowane zdjęciami z książek i artykułów. Jeśli chodzi o materiał, to na pierwszym zdjęciu, od lewej trzy pierwsze wykonane są z kości, 4 od lewej z poroża, 5 z lewej to poroże sarny, ostatni to ponownie kość. 

Na drugim zdjęciu, z miarką, możemy porównać wymiary harpunów/ostrzy. 

Idę do lasu szukać materiału na harpun dwurzędowy ;) 

Rekonstrukcja harpuna z poroża sarny z Polic

Harpun z Polic, zabytek znajdujący się w Muzeum Narodowym w Szczecinie. Datowany na protoneolit (5400 p.n.e. — 4100 p.n.e.), dokładnie kultura Ertebøll. Wymiary: długość 25,7 cm, szerokość: 2,5 cm, grubość przy róży 1,9 cm. Harpun z jednym zadziorem i obustronnie ściętą podstawą, pokryty ornamentem, na który składają się serie nacięć. Tego typu motywy zdobnicze są charakterystyczne dla sztuki społeczności łowiecko-zbierackich północnej części Europy. Materiał to duża tyka upolowanej sarny (możdżeń i resztki mózgoczaszki).

Harpun ten wzbudził moją ciekawość z uwag na materiał z jakiego jest wykonany- poroże sarny oraz nieprostolinijny kształt :) Harpun ostry, długi, zdobiony, o niebanalnym pokroju, zadziorny :)

Złożyło się też tak, że miałem materiał idealnie pasujący do wykonania rekonstrukcji. Nie mogłem wiec się oprzeć by go nie wykonać :)

Nie tylko profil boczny prezentuje się pięknie, na tyle też można zawiesić oko :)

Pracowałem nad harpunem kilka godzin. Wymiary mojej rekonstrukcji: długość -251 mm, szerokość - 41 mm. 

Trudno co prawda porównywać poroże jelenia do tyki sarny ale wydaje mi się, że wykonanie harpuna z tego drugiego materiału zajmuje mniej czasu. Poza tym jest to materiał łatwiej dostępny przy porównywalnej wytrzymałości. No ale jakbyśmy chcieli mieć bardziej charakterny harpun, z większą ilością zadziorów, to musimy się rozejrzeć za zrzutami jelenia. 

Hubki do krzesiwa tradycyjnego z czyreni spp.

Czyrenie spp, to grupa wieloletnich grzybów nadrzewnych, zwykle bez trzonu, bokiem przyrośniętych do drzewa, kształtu początkowo bulwiastego, później kopytkowatego. W Polsce występuje 24 gatunki czyreni, najbardziej znanym gatunkiem jest czyreń ogniowy (Phellinus igniarius). Bardzo pospolity grzyb atakujący głównie osłabione wierzby, ale też inne drzewa liściaste. Przeważnie pojedynczo albo w niewielkich skupiskach, do 35 szerokości i 20 cm grubości. Powierzchnia szara, z czasem ciemniejąca, miąższ twardy przypominający korek. Gatunki podobne: czyreń osikowy (Phellinus tremulae), czyreń dębowy (Phellinus robustus), czyreń jodłowy (Phellinus hartigii), czyreń śliwowy (Phellinus tuberculosus) i inne.

Czyreń ogniowy zawdzięcza nazwę dzięki swoim właściwościom. Dawniej owocniki odpowiednio przygotowane służyły jako hubka do rozpalania ognia. Stąd pochodzą nazwy zwyczajowe: huba ogniowa, czyreń ogniowy, żagiew ogniowa, żagiew płomienna i czyr ogniowy ale też huba nieprawdziwa czy huba twarda.
Igniarius oznacza ogień lub odnoszący się do ognia. Grzyb którego powierzchnia jest poczerniała (szczególnie u starszych okazów), spękana jak węgiel drzewny, wygląda, jakby był w ogniu.

Krzysztof Kluk ,,Dykcyonarz roślinny’’ - Boletus igniarius, hubka ogień chwytająca. (…) ,,Na te moczy się w ługu zrobionym z moczu i popiołu przez dni kilka’’. Jest to opis jednej z historycznych metod preparowania hubki. W celu sprawdzenia użyteczności ogniowej zebrałem kilka gatunków czyreni i przygotowałem z nich hubki na kilka sposobów.

1. Pierwsza próbka eksperymentu obejmowała cienkie plastry wysuszonych owocników. To, czy najpierw wycinamy później suszymy, czy suszymy i dopiero wycinamy nie ma większego znaczenia. Ze świeżych, wilgotnych czyreni wycinanie cienkich plastrów jest trochę łatwiejsze.

 

 

Największym problemem jest kruchość czyreni (w przypadku najbardziej znanej metody przygotowania hubki w plasterkach). Nie da się plastrów czyrenia rozbić i zmiękczyć tak jak amadou hubiaka pospolitego, to inny materiał, zdecydowanie bardziej kruchy. A tylko odpowiednio cienka, postrzępiona krawędź czyrenia jest w stanie ulec zapłonowi. Czyrenie spp. to grzyby o podobnych właściwościach ogniowych. Ich dobrze wysuszone i cienkie plastry łapią iskrę z krzesiwa tradycyjnego. Nie jest konieczny inny sposób ich przygotowania.

 

Stopień trudności podpalenia hubki z czyrenia jest porównywalny do tej z hubiaka pospolitego (bez preparowania). Problem kruchości znika jeśli owocnik zetrzemy na proszek. Na tak przygotowaną hubkę umieszczoną np. w metalowej puszcze, krzeszemy iskry. Wg mnie jest to mniej skuteczna metoda krzesania ognia w tym konkretnym przypadku.

 

2. Druga próba palności była wykonana na  fragmentach czyreni spp. poddanych zwęglaniu w warunkach beztlenowych. Różnej wielkości fragmenty owocnika zamknąłem w metalowej puszcze i ustawiłem na żarze ogniska. Po zwęgleniu hubka z czyreni sp. z łatwością łapie iskrę.

 

3. Trzecia próba obejmowała moczenie (gotowanie) kawałków czyreni spp. przez godzinę w ługu sporządzonym z popiołu drzewnego i wody. Po wyjęciu hubki zostały wysuszone. Kolor hubek zmienił się na szary. Najistotniejsza zmiana dotyczy temperatury zapłonu. W wyniku zabiegu moczenia w ługu poprawia się palność hubki z czyrenia i łatwiej chwyta ona iskrę.

 

4. Czwarta próba, historyczna, to odtworzenie tego, co opisał Kluk. Obejmowała ona moczenie czyrenia w ługu sporządzonym z moczu i popiołu przez kilka dni. Fragmenty owocnika zostały zasypane popiołem i zalane moczem na 3 dni. Na koniec jeszcze przez 0,5 godziny próbki gotowałem.  Po ostygnięciu hubka z czyreni spp. została wysuszona. Jeśli chodzi o palność, to jest ona zbliżona do hubek przygotowanych jak w próbie 3. Różnice w palności pomiędzy hubkami przygotowywanymi w próbie 1, 3 i 4 są niewielkie.